کشور ایران یکی از بزرگترین گنجینه های گیاهان دارویی دنیاست مصر٠گیاهان دارویی در ایران سابقه ای بیش از 5000 سال دارد. Ùˆ منطقه قاینات بدلیل برخورداری از موقعیت آب Ùˆ هوایی متنوع از جمله مناطق مهم رویش گیاهان دارویی خودرو Ùˆ از منابع ژنتیکی پر ارزش به شمار Ù…ÛŒ رود. این Ø·Ø±Ø Ø¯Ø± سال 1385 به منظور جمع آوری Ùˆ شناسایی گیاهان دارویی منطقه قاینات Ú©Ù‡ وسعت آن Øدود 173461 کیلومتر مربع Ùˆ آب Ùˆ هوای آن از نوع آب Ùˆ هوای بیابانی است به مرØله اجرا درآمد در منطقه قاینات استÙاده از گیاهان دارویی در طب سنتی رواج داشته Ùˆ با Ùرهنگ مردم عجین بوده Ùˆ تنوع زیاد گونه های گیاهی ناشی از شرایط مناسب اقلیمی منطقه است Ùˆ خانواده های زیادی از جمع آوری Ùˆ Ùروش آن Ù…ÛŒ توانند درآمدی داشته باشند.مطالعه گیاهان دارویی منطقه Ùˆ شناسایی آنها ازÙلورهای مختل٠استÙاده شده وشکل زیستی هریک ازعناصرگیاهی منطقه نیزبا استÙاده ازروش Raunkier مشخص شد.در اطرا٠قاینات گیاهان داروئی Ùراوانی Ù…ÛŒ رویندکه در مجموع تعداد 425 گونه متعلق به 322 جنس ،در قالب 52 تیره گیاهی در این منطقه شناسایی شد .در بین تیره های شناسایی شده تیره های نعناع با 39گونه ØŒ کاسنی با 25 گونه ØŒ چتریان با 20 گونه به ترتیب دارای بیشترین گونه گیاه دارویی هستند Ú©Ù‡ بصورت بوته زار ØŒ درختچه ØŒ درخت انتشار دارند. Ú©Ù‡ در این میان کریپتوÙیت ها(7/0درصد)،تروÙیتها(5/35درصد)،همی کریپتوÙیت(3/26درصد)،کامÙیت(8/21درصد)Ùˆ ÙانروÙیت(7/15درصد)مهمترین شکلهای زیستی منطقه مورد مطالعه Ù…Øسوب میشوند.
 1- مقدمه
مصر٠گیاهان دارویی در ایران سابقه ای بیش از 5000 سال دارد. توجه دانشمندان بزرگ ایران همچون ابوریØان بیرونی، بوعلی سینا Ùˆ رازی ،گواهی بر پیشنیه طولانی مصر٠گونه های گیاهان دارویی است. ایران بدلیل شرایط مساعد اقلیمی بیش از 7500 گونه گیاهی تولید Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ بخشی از آن به مصر٠داخلی Ùˆ بخش اعظم آن صادر Ù…ÛŒ شود. چین بزرگترین کشور صادر کننده گیاهان دارویی سالیانه بیش از 327 میلیون دلار را بخود اختصاص Ù…ÛŒ دهد. ایران Ù…ÛŒ تواند چنین جایگاهی را داشته باشد ولی متاسÙانه امروزه برخی کارخانجات بدلیل عدم اطلاع ØŒ بعضی از گونه های گیاهی را از خارج وارد Ù…ÛŒ کنند. در منطقه قاینات استÙاده از گیاهان دارویی در طب سنتی رواج داشته Ùˆ با Ùرهنگ مردم عجین بوده Ùˆ تهیه عرقیات از گیاهان دارویی مرسوم Ù…ÛŒ باشد تنوع زیاد گونه های گیاهی ناشی از شرایط مناسب اقلیمی منطقه است Ùˆ خانواده های زیادی از جمع آوری Ùˆ Ùروش آن Ù…ÛŒ توانند درآمدی داشته باشند. تولید ترنجبین از خار، کتیرا از گون، Ùˆ... Øائز اهمیت Ùˆ برنامه ریزی است. تولیدعرقیات گیاهی Ùˆ کاشت گیاهان دارویی Ùˆ خرید گونه گیاهی از اÙراد بومی Ùˆ بسته بندی Ùˆ صادرات آن به خارج Ù…ÛŒ تواند باعث رونق اقتصادی منطقه گردید. در اطرا٠قاینات گیاهان داروئی Ùراوانی Ù…ÛŒ رویند(12).پویان Ùˆ راشد Ù…Øصل گیاهان منطقه را تا Øدودی مورد شناسایی قرار داده Ùˆ اقدام به معرÙÛŒ گیاهان دارویی نموده اند(9Ùˆ15Ùˆ25). مازندرانی(1380) در معرÙÛŒ
 گیاهان دارویی کوهستان زیارت گرگان بیان کرد که در مجموع 107 گونه متعلق به 103 جنس و 42 تیره گزارش شده است
Ú©Ù‡ در این میان ژئوÙیت ها (4/36 درصد)ØŒ تروÙیتها (6/20 درصد)ØŒ ÙانروÙیت (6/9 درصد)ØŒ کامÙیت(1/12 درصد) Ùˆ همی کریپتوÙیت (2/11 درصد)،مهمترین شکلهای زیستی منطقه مورد مطالعه Ù…Øسوب میشوند (27).
هویزه(1380) در مطالعه مقدماتی گیاهان دارویی تعداد 570 گونه گیاهی بومی منطقه (نوبی- سندی Ùˆ ایران- تورانی) در استان خوزستان بر اساس منابع موجود Ùˆ مشاهدات صØرایی مورد بررسی قرار گرÙت. (31)
Øیدری ریکان(1381) در مطالعه گیاهان دارویی دره قاسملوی ارومیه بیان کرد Ú©Ù‡ نمونه های جمع آوری شده 180 گونه بوده Ú©Ù‡ در 51 تیره Ùˆ 141 جنس قرار گرÙته Ùˆ تیره های مهم گیاهی مانند Asteraceae با 36 گونه Ùˆ Fabaceae با 19 گونه Ùˆ Lamiaceae با 16 گونه Ùˆ Rosaceae با 15 گونه Ùˆ... را شامل Ù…ÛŒ شود. شکلهای زیستی گیاهان ذخیره گاه بر اساس طبقه بندی رانکر تعیین گردید. نتایج Øاصل از این طبقه بندی نشان Ù…ÛŒ دهد Ú©Ù‡ همی کریپتوÙیتها 22/47 درصد، ترÙیتها 33/23 درصد، ÙانروÙیتها 55/15درصد، کریپتوÙیتها 2/7 درصد Ùˆ کامه Ùیتها 66/6 درصد، مهمترین شکلهای زیستی منطقه مورد مطالعه را در بر Ù…ÛŒ گیرند (13) .
سلطانی پور(1380) در مطالعه گیاهان دارویی استان هرمزگان تعداد 292 گونه دارویی استان همراه اطلاعاتی از قبیل نام Ùارسی، نام Ù…Øلی، نام علمی، نام خانواده، زمان گلدهی، Ù…ØÙ„ پراکنش، وضعیت رویشگاه، ارتÙاع از Ø³Ø·Ø Ø¯Ø±ÛŒØ§ØŒ گیاهان همراه، میانگین بارندگی سالیانه Ùˆ درجه Øرارت متوسط Ù…ØÙ„ رویش، اندام مورد مصرÙØŒ طریق Ùˆ مورد مصر٠آنها شناسایی گردید Ú©Ù‡ به 218 جنس Ùˆ 77 خانواده مربوط هستند. این گیاهان در دشتهای پهناور، تپه ها Ùˆ دامنه کوهها (152 گونه)ØŒ مناطق کوهستانی (103 گونه)ØŒ آبراهه ها، کنار چشمه ها، جویهای آب Ùˆ مناطق مرطوب (26 گونه)ØŒ روی تپه های شنی ساØÙ„ÛŒ Ùˆ Øاشیه های Ú©Ù… ارتÙاع آن (16 گونه) Ùˆ اراضی شور Ùˆ به نسبت شور (16 گونه) رویش دارند. تعداد 209 گونه بومی استان Ùˆ تعداد 172 گونه استÙاده های درمانی رایج Ùˆ سنتی دارند، ضمن آنکه مردم با کاربرد 120 گونه دیگر به طور کامل بیگانه هستند(19).
صابرآملی(1379) گیاهان دارویی استان کرمان را با هد٠تعیین توان بالقوه Ùˆ بالÙعل استان جمع آوری Ùˆ شناسایی گردید تا اطلاعات Ùˆ زمینه لازم جهت انجام بررسیهای دیگر Ùˆ برنامه ریزیهای اجرایی Ùراهم گردد. تعداد 285 گونه گیاه دارویی از 200 جنس Ùˆ 71 تیره شناسایی گردید. 72% گونه ها با Ùرم رویشی علÙÛŒ Ùˆ 3/11% بوته ها نیمه خشبی Ù…ÛŒ باشند. بیشترین پراکنش گیاهان در ارتÙاع 2500-1500 متر از Ø³Ø·Ø Ø¯Ø±ÛŒØ§ Ù…ÛŒ باشد.(20).
جاویدتاش(1380) ØŒ ضمن مطالعات اولیه Ùˆ بررسی های صØرایی، پوشش گیاهی جنگلی Ùˆ مرتعی مناطق مختل٠استان Ùارس بررسی Ùˆ نسبت به جمع آوری Ùˆ شناسایی 483 نمونه گیاه از 94 خانواده Ùˆ 252 نمونه بذر از 73 خانواده اقدام شد. به علاوه مراØÙ„ Ùنولوژی تعداد 144 نمونه گیاه از 41 خانواده مورد بررسی قرار گرÙت(11).
اکبرزاده(1381) بر روی گیاهان دارویی از خانواده نعناییان (Labiatae) درمنطقه «واز» مازندران انجام داد و براساس نتایج بدست آمده، 36 گونه از 18 جنس از خانواده Labiatae در منطقه شناسایی شد(5).
میرداوودی (1380) گزارش کرد گیاهان دارویی استان مرکزی به Ù„Øاظ قرار گرÙتن در زاویه برخورد دو رشته کوه البرز Ùˆ زاگرس دارای شرایط آب Ùˆ هوایی متنوعی Ù…ÛŒ باشد Ùˆ همین امر موجب تنوع گیاهی بالایی در نقاط مختل٠استان گردیده است. بیش از 227 گونه گیاه دارویی را در Ø³Ø·Ø Ú©Ù„ استان نشان داد. از این تعداد، 144 گونه از Ø³Ø·Ø Ù…Ø±Ø§ØªØ¹ استان جمع آوری شده Ú©Ù‡ متعلق به 127 جنس Ùˆ 48 تیره هستند (30) .
اکبری نیا(1380) جمع آوری Ùˆ شناسایی گیاهان دارویی استان قزوین را انجام داد Øدود 250 گونه گیاه دارویی جمع آوری Ùˆ شناسایی گردید (6).
بهمنش(1380) در تعیین تنوع گونه ای گیاهان دارویی مراتع کوهستانی چهار باغ، استان گلستان اعلام کرد ØÙظ تنوع گونه ای یکی از اهدا٠مدیریت اکوسیستم است Ùˆ تنوع گونه ای با خصوصیات اکوسیستم همبستگی دارد. نتایج نشان داد تنوع گونه های دارویی در منطقه مورد مطالعه در Øد متوسط است Ùˆ بیشترین توزیع Ùراوانی مربوط به گونه های Gallium verumØŒ Achillea millefoliumØŒ Cynodon dactylon Ùˆ Euphorbia rigida Ù…ÛŒ باشد(8).سرطاوس وهمکاران(1378) اعلام کردگیاهان داروی بواسطه دسترسی آسانتر، Ú©Ù… هزینه بودن آنها Ùˆ مهمتر از همه عدم ایجاد عوارض جانبی مورد توجه قرار گرÙتند Ùˆ بهره برداری از آن شدت گرÙته است. در این Ø·Ø±Ø 200 گونه دارویی جمع آوری گردید Ú©Ù‡ از 40 تیره Ùˆ 69 جنس Ù…ÛŒ باشند. از این مقدار 32 گونه علمی، 17 گونه بوته ای، 12 گونه درخچه ای، 7 گونه درختی، Ùˆ 2 گونه غده ای باشندو 38 گونه Ùˆ دیگر از خارج استان تهیه Ù…ÛŒ گردد (18). پوشش گیاهی قاینات تا به Øال بررسی Ùˆ مطالعه نشده است و این تØقیق برای اولین بار در این منطقه صورت گرÙته است لذا Ø·Ø±Ø Ø´Ù†Ø§Ø³Ø§ÛŒÛŒ Ùˆ پراکنش گیاهان دارویی با اهدا٠زیر در دانشگاه آزاد اسلامی قاینات به مرØله اجرا در آمد:
1- جمع آوری کتابخانه ای از Ùلور ایران Ùˆ منابع کتابخانه ای در زمینه گیاهان دارویی منطقه
2- جمع آوری و شناسایی اطلاعات گیاهان دارویی منطقه و مصار٠سنتی ، صنعتی و دارویی
3- تهیه شناسنامه اطلاعاتی گیاهان دارویی شامل گیاهشناسی،اکولوژی،زارعی،خواص و مصار٠دارویی
4- تهیه هربار یوم گیاهان دارویی جمع آوری شده
5- تشکیل بانک اطلاعات نرم اÙزاری گیاهان دارویی موردنظر
6- تعیین پراکنش و اشکال زیستی گیاهان دارویی منطقه
7- شناخت توان بالقوه گیاهان دارویی در منطقه
8- تدوین مجموعه گیاهان دارویی منطقه
9- Ùراهم ساختن زمینه برای تØقیقات بعدی در مورد کشت و اهلی کردن گیاهان دارویی Ùˆ همچنین مواد موثره آنها
10- خدمات رسانی علمی به سازمانها Ùˆ نهادهای اجرایی Ú©Ù‡ در زمینه گیاهان دارویی Ùˆ Ù…Øیط زیست Ùعالیت دارند
11- جمع آوری اطلاعات Ùˆ تجربیات اÙراد بومی Ùˆ Ù…ØÙ„ÛŒ به صورت مدون Ú©Ù‡ مانع از بین رÙتن تجربیات آنها گردد.
موقعیت جغراÙیایی Ù…ØÙ„ اجرایی طرØ
شهرستان قاینات ØŒ سرزمین Ø¢Ùتاب Ùˆ طلای سرخ در شرق ایران Ùˆ شمال استان خراسان جنوبی ØŒ در Øد Ùاصل 15 Ùˆ 33 تا 12 Ùˆ 34 عرض جغراÙیایی Ùˆ 38 Ùˆ 58 تا 56 Ùˆ 60 طول جغراÙیایی قراردارد. این شهرستان از شمال به خوا٠و گناباد ØŒ از غرب به Ùردوس Ùˆ از جنوب به بیرجند Ù…Øدود شده Ùˆ از جانب شرق مرزی به طول تقریبی 130 کیلومتر با کشور اÙغانستان دارد . ارتÙاع این ناØیه از Ø³Ø·Ø Ø¯Ø±ÛŒØ§Ù‡Ø§ÛŒ آزاد 1440 متر Ùˆ مساØتش بالغ بر 17722 کیلومتر مربع Ù…ÛŒ باشد. مراتع قاین از نوع متوسط است Ùˆ در آن گیاهان دارویی گوناگون ØŒ جنگلهای تنک پسته کوهی ØŒ بنه ØŒ قیچ Ùˆ بادامشک دیده Ù…ÛŒ شود .بررسی وضعیت بارندگی استان نشانگر این است Ú©Ù‡ در بیش از 90% استان توزیع مکانی Ùˆ زمانی بارشها Ùˆ پراکندگی آنها یکنواخت Ùˆ مشابه نیست ØŒ میزان ریزشهای جوی به صورت باران Ùˆ بر٠در 15%مساØت استان (نواØÛŒ شمال Ùˆ شمال غربی )آن نسبتا زیاد است. میانگین بارندگی سالانه این ناØیه بین 300 تا400 میلیمتر تغییر Ù…ÛŒ کند ولی در مناطق جنوبی ØŒ شرقی Ùˆ مرکزی Ú©Ù‡ بیش از 85% مساØت خراسان را شامل Ù…ÛŒ شود میزان بارندگی در این مناطق تقریبا معادل 150 میلیمتر است.پوشش گیاهی شهرستان قاینات را Ù…ÛŒ توان در سه دسته تقسیم بندی نمود:1-پوشش گیاهی بیابانی ØŒ2-پوشش گیاهی نیمه بیابانی Ùˆ 3-کوهپایه ای و پوشش گیاهی کوهستانی .
روش تØقیق
Ø·Ø±Ø Ø¬Ù…Ø¹ آوری Ùˆ شناسایی گیاهان دارویی از سال 1385 در منطقه قاینات به اجرا در آمد.با انجام عملیات صØرایی در مناطق مختل٠نمونه ها جمع آوری Ùˆ پراکنش آنها تعیین گردید در انجام این بررسی با استÙاده از منابع معتبر گیاه شناسی موجود Ùˆ استناد به مدارک مدون Ùˆ تجربیات مردمی Ùˆ عطاری ها Ùˆ خبرگان Ù…ØÙ„ÛŒ شهرستان Ùˆ همچنین پیمایش های میدانی در Ùصول چهارگانه در مناطق رویشی کلیه گیاهان موجود مورد بررسی Ùˆ نقاط پراکنش آنها، اطلاعات رویش گاهی، موارد مصر٠و… یادداشت برداری شد Ùˆ مورد تØقیق قرار گرÙت پژوهش در سه مرØله زیر صورت گرÙت : مشاهدات اولیه نقشه های توپوگراÙÛŒ مربوط به منطقه ،دوم مرØله عملیات صØرایی Ú©Ù‡ شامل جمع آوری گیاهان Ùˆ ثبت مشخصات Ø´Ú©Ù„ گیاه Ú©Ù‡ عمل جمع آوری به روش پیمایشی صØرایی انجام شد Ùˆ سوم مرØله شناسایی گیاهان با استÙاده از Ùلور های مختل٠(2Ùˆ3Ùˆ4Ùˆ14Ùˆ23Ùˆ26Ùˆ28Ùˆ32Ùˆ33Ùˆ34Ùˆ3Ùˆ37Ùˆ38Ùˆ39) بود.نوع گیاهان بر اساس دارویی(6Ùˆ16Ùˆ29)ØŒ صنعتی(7Ùˆ22)،سمی(17) Ùˆ تیپ های رویشی(24Ùˆ39) آنها به روش رانکیر تعیین گردید(36).
بØØ« Ùˆ نتیجه گیری
بیشترین گونه جمع آوری شده مربوط به تیره نعناع،گاوزبان،سیب زمینی ،چتریان،پنیرک،کاسنی،غلات،اسپند بود(جدول1). بررسی ها نشان داد Ú©Ù‡ وجود گونه های گیاهی در هر بخش با میزان بارندگی رابطه ای مستقیم دارد.البته در برخی مناطق ایستگاه های هواشناسی وجود ندارد Ùˆ اطلاعات آن کامل نیست. Ùرم رویشی گیاهان دارویی به صورت علÙی،بوته ای،غده ای، درختچه ای،درختی دیده شده است.در منطقه کشت گیاهان دارویی بطور اختصاصی انجام نمگیرد. لذا توسعه میگرددکه برخی گونه ها با توجه به اینک بومی منطقه Ùˆ دارای رویش خوبی می باشنددر اولویت کشت کار قرار گیرند.
جدول1: گونه های جمع آوری شده هر خانواده
نام تیره( انگلیسی) | نام تیره (Ùارسی) | درصد |
Fabaceae=leguminoseae | نخود- Øبوبات | 5 |
Labiatae | نعناع | 20 |
Boraginaceae | گاو زبان | 5 |
Umbelliferae=Apiaceae | چتر یان | 10 |
Solanaceae | سیب زمینی | 5 |
Malvaceae | پنیرک- ختمی | 5 |
Zygophyllaceae | اسپند- سپنج | 5 |
Graminae=poaceae | گندمیان | 5 |
Compositae=Asteraceae | کاسنی- مرکبان- مینا | 15 |
Polygonaceae | Ù‡Ùت بند | 5 |
سایر تیره ها |  | 24% |
 منطقه قاینات گونه های دارویی Ùراوانی داردکه برخی از آنها به دلیل برداشت بی رویه در Øال نابودی هستندگیاهان دارویی به عنوان بخشی از گیاهان هر منطقه از ذخایر ملی کشور هستند ،لذا استÙاده از آنها باید تØت نظر متخصصان انجام شود. Ùˆ برای جلوگیری از نابودی گیاهان دارویی باید نسبت به کشت Ùˆ پرورش گونه های سازگار اقدام شود.وجهت جلو گیری از انقراض گونه های گیاهی مسئولان ملزم به انجام برنامه ریزی دقیق ØŒ کوتاه مدت Ùˆ بلند مدت Ù…ÛŒ باشند. زراعت گیاهان دارویی جهت اÙزایش عملکرد Ú©Ù…ÛŒ Ùˆ Ú©ÛŒÙÛŒ آنها ضروری است. ممکن است گیاهان از Ù„Øاظ خواص ظاهری مشابه باشند Ùˆ اÙراد غیر متخصص را به اشتباه بیاندازند.Øتی ممکن است با توجه به تÙاوت خاک واقلیم یک گیاه در یک منطقه دارای موادموثره کاÙÛŒ باشد،ولی همان گیاه در منطقه دیگر به علت Ú©Ù… بودن مواد موثره خاصیت دارویی Ùˆ درمانی نداشته باشد(12Ùˆ21).گونه های  دارویی جمع آوری شده شاخص منطقه در جدول 3 نشان داده شده است. همچنین برخی گونه مانند گاو زبان دارای موسیلاژ Ùراوان ویا دارای اسانس بودندکه انجام مطالعات Ùتوشیمیایی برای آنها ضروری میباشد.گیاهانی مانند زعÙران ،زرشک ØŒ بادام ØŒ عناب Ùˆ... به دلیل سازگاری بالایی Ú©Ù‡ دارنددر شرایط اقلیمی مختل٠در تمامی منطقه پراکنده اند.
پوشش گیاهی مناطق مختل٠کوهستانی Ùˆ نیمه کوهستانی با مناطق جلگه ای Ùˆ پست Ùˆ هموار این شهرستان متÙاوت Ù…ÛŒ باشد انواع گونه های جنگلی مانند بنه ،سنجد تلخ ØŒ انجیر، بنه، بادامشک، بادام کوهی، تاغ، قیچ است. علاوه بر گیاهان Ùˆ درختچه های یاد شده گیاهانی همچون وگون Ùˆ درمنه, بارهنگ , پونه , اسپند Ùˆ.... با مصار٠دارویی نیز در این شهرستان Ù…ÛŒ روید. در این Ø·Ø±Ø 452گونه گیاه دارویی Ú©Ù‡ داری کاربرد سنتی در منطقه بوده شناسایی گردیدکه متعلق به 46 تیره Ùˆ 124 جنس میباشد. از این تعداد42گونه علÙی، 82 گونه بوته ای ØŒ42 گونه درختی، 31 گونه غده ای 15 گونه درختچه ای میباشند.                                                                                                                                               Â
Â
Â
Â
جدول 2 : لیست خانواده های(تیره) گیاهان دارویی از نظر تعداد ،گونه و جنس
ردی٠| نام تیره | نام تیره (Ùارسی) | تعداد گونه | ردی٠| نام تیره (Ùارسی) | نام تیره (Ùارسی) | تعداد گونه |
1 | Acanathaceae | پای خرسان | 8 | 24 | Plantaginaceae | بارهنگ | 9 |
2 | Aizoaceae= Ficoidaceae | نیمروزیان | 7 |  | Plumbaginaceae | کلاه میر Øسن | 8 |
3 | Amaranthaceae | تاج خروس | 7 |  | Polypodiceae | سرخس | 8 |
4 | Amaryllidaceae | نرگس | 6 |  | Polygonaceae | Ù‡Ùت بند | 11 |
5 | Anacardiaceae | پسته - سماق | 9 |  | Portulacaceae | خرÙÙ‡ | 9 |
6 | Annonaceae | انوناسه | 10 |  | Rannuculaceae | آلالگان | 10 |
7 | Apocynaceae | خرزهره- | 8 |  | Rhamnaceae | عناب-ریواس | 6 |
8 | Asclepiadaceae | استبرق-کتوس | 8 |  | Rubiaceae | روناس | 5 |
9 | Berberidaceae | Â | 9 | Â | Iridacae | Â | 4 |
10 | Boraginaceae | گاو زبان | 16 |  | Salvadoraceae | چوج-کندی | 8 |
11 | Capparidaceae=Capparaceae | کور- عل٠مار | 9 |  | Scrophulariaceae | گل میمون | 9 |
12 | Compositae=Asteraceae | کاسنی- مرکبان | 13 |  | Solanaceae | سیب زمینی | 15 |
13 | Convolvulaceae | پیچک-نیلوÙر | 17 |  | Tamaricaceae | گز | 6 |
14 | Cruciferae=Brassicaceae | شب بو- | 8 |  | Typhaceae | لوئی-گرز | 9 |
15 | Ephedraceae | ارمک-هوم | 9 |  | Tiliaceae | زیرÙون | 9 |
16 | Euphorbiaceae | ÙرÙیون | 7 |  | Umbellifereae=Apiaceae | چتر یان-جعÙری | 19 |
17 | Fabaceae=leguminoseae | نخود- Øبوبات | 23 |  | Urticaceae | گزنه | 8 |
18 | Fumariaceae | شاه تره | 8 |  | Verbenaceae | شاه پسند | 9 |
19 | Graminae=poaceae | گندمیان-غلات | 19 |  | Zygophyllaceae=Zigophyllaceae | اسپند- سپنج | 3 |
20 | Labiateae | نعناع-لبدیسیان | 12 |  | Malvaceae | پنیرک- ختمی | 12 |
21 | Lamiaceae |  | 4 |  | Orobanchaceae | گل جالیز | 1 |
22 | Liliaceae | لاله - سوسن | 10 |  | Meliaceae | سنجد | 6 |
23 | Lythraceae | Øنا | 5 |  | Myrtaceae | مورد | 9 |
جدول3: گونه های دارویی جمع آوری شده شاخص منطقه
نام Ùارسی | نام علمی | نام تیره | نام Ùارسی | نام علمی | نام تیره |
کلپوره | Teucrium polium. | Labiatae | زرشک | Berberis vulgaris L. | Berberidaceae |
اسطوخودوس | Nepeta satureioides. | Lamiaceae | چوبک | Acanthophyllum Squarrosum | Caryophyllaaceae |
انغوزه شیرین | Ferula foetida | Umbelliferae | خاکشیر | DeScurainia sophia | Cruciferae |
اسÙند | Peganum harmalaL | Zygophyllaceae | خارشتر | Alhagi persarum. | Fabaceae |
بو مادران | Achillea wilhelmsii | Compositae | زعÙران | <td